راهنمای خرید پرسشنامه + ۱۰ فاکتور کلیدی

پرسشنامه یک ابزار بسیار مهم برای پژوهشگر به حساب می آید که می تواند فرایند کار پژوهشی وی را به خصوص در حوزه رویکرد پژوهش های کمی، ساده تر و قابل درک تر کند و او را سریع تر به اهداف پژوهشی اش برساند. بنابراین هر پژوهشگری که تحقیقی با رویکرد کمی انجام می دهد، باید بداند که چگونه از سایت های مختلف خرید پرسشنامه انجام دهد و به نوعی نسبت به راهنمای خرید پرسشنامه آگاه باشد. 

ابزارهای پژوهش که یکی از آنها پرسشنامه است، مانند هر ابزار دیگری که بشر برای راحتی خود فراهم کرده است، باید بسیار مرتبط و کاربردی باشد تا پژوهشگر را از هر جهت آسوده نماید. به طوری که اگر پرسشنامه به درستی انتخاب نشود، می تواند در کل نتایج پژوهش را تغییر دهد. قطعاً شنیده اید که اگر هواپیمایی در ابتدای مسیر خود فقط ۱ درجه منحرف شود، در انتهای مسیر ده ها درجه از مقصد دور خواهد شد.

پرسشنامه هم اگر در ابتدای مسیر پژوهش با رویکرد کمی به درستی انتخاب نشود، می تواند کلاً نتایج پژوهش را عوض کند و شما را به هدفتان نرساند. بنابراین در مقاله (راهنمای خرید پرسشنامه) قصد داریم که شما را با نحوه خرید پرسشنامه به شیوه درست و علمی از سایت های مختلف آشنا سازیم تا بهتر و دقیق تر بتوانید از سایت های مربوطه، پرسشنامه صحیح و مرتبط با دغدغه های پژوهشی خود را انتخاب و خرید کنید.

اولین قدمی که اکثر پژوهشگران برای جستجوی پرسشنامه مدنظر خود انجام می دهند، آن است که در کنار نام متغیر مورد نظرشان کلمه (خرید و یا دانلود) را در گوگل سرچ می زنند که این نوع سرچ زدن بسیار ابتدایی و بعضاً اشتباه است.

به عنوان مثال من به دنبال پرسشنامه تعهد سازمانی می گردم، پس بنابراین گوگل را باز می کنم و می نویسم (خرید پرسشنامه تعهد سازمانی و یا دانلود پرسشنامه تعهد سازمانی). البته شاید از این طریق بتوانم پرسشنامه خود را تهیه کنم، اما احتمال پیدا کردن پرسشنامه و حتی مهمتر از آن درست بودن پرسشنامه، بسیار کم خواهد بود.

بهترین راهکار آن است که در ابتدا معنا و مفهوم متغیر مورد نظرتان را خوب درک کنید تا بتوانید براساس ادراک درستی که نسبت به آن پیدا می کنید، مترادف ها و مفاهیمی که مشابهت زیادی با متغیر شما دارند را سرچ بزنید.

به طور مثال، متغیری که برای آن به دنبال پرسشنامه هستید، متغیر (مشارکت دانش آموزان در زمینه مسائل تحصیلی) است. وقتی با معنا و مفهوم این متغیر آشنا می شوید، متوجه خواهید شد که متغیر (درگیری تحصیلی) نیز مترادف متغیر (مشارکت دانش آموزان در زمینه مسائل تحصیلی) است و همین امر گستره سرچ زدن شما را بیشتر خواهد کرد و احتمال اینکه پرسشنامه مورد نظرتان را پیدا کنید، خیلی بیشتر خواهد شد.

بعد از آنکه با مفهوم درست متغیر مورد نظرتان آشنا شدید، باید در گوگل در کنار نام متغیر مورد نظرتان کلمه (پرسشنامه، آزمون، مقیاس، ابزار و نظرسنجی) را قرار دهید و در اینجا گوگل یک سری سایت ها را به شما معرفی می کند که این سایت ها به دو دسته زیر تقسیم می شوند.

دسته اول: شامل مجلات و پایگاه های علمی داخلی و خارجی هستند. مجلات علمی مستقیم شما را به آرشیو مقالات خود هدایت می کنند و پایگاه های علمی داخلی از جمله علم نت، جهاد دانشگاهی، نورمگز، انسانی، مرجع دانش و … و پایگاه های علمی خارجی از جمله ساینس دایرکت، امرالد، اسپرینگر، گوگل اسکولار و … نیز مرتبط ترین مقالات را با متغیر مورد نظرتان در اختیارتان قرار می دهند.

اگر مقاله مرتبطی چه در مجلات علمی و چه در پایگاه های علمی داخلی و خارجی پیدا کردید، پیشنهاد می کنیم که حتماً مقاله را دانلود و در ابتدا چکیده آن را کاملاً مطالعه کنید. بعضی از مقالات در چکیده خود نوع پرسشنامه را ذکر می کنند، اما اگر از این طریق موفق نشدید، به بخش روش شناسی پژوهش در مقاله رجوع و این بخش را کامل مطالعه کنید تا توضیحات پرسشنامه را متوجه شوید.

بعضی از مقالات در همان بخش روش شناسی، پرسشنامه را به همراه سوالاتش در داخل فرم یا جدولی ارائه و بعضی دیگر نیز در انتهای مقاله پرسشنامه را در پیوست قرار می دهند. اما احتمال خیلی زیاد دارد که در مقاله اصلاً به سوالات و ابعاد پرسشنامه اشاره مستقیم نشده باشد که بهتر است به سایت های فروش پرسشنامه سر بزنید.

دسته دوم: شامل سایت های فروش پرسشنامه هستند. در حال حاضر سایت های فروش و ارائه پرسشنامه بسیار زیاد می باشند و همین امر انتخاب را برای پژوهشگران سخت می کند. زیرا اعتبار سایت و نیز درستی و صحت پرسشنامه ارائه شده در چنین سایت هایی یک چالش بزرگ برای پژوهشگر محسوب می شود.

بنابراین بهترین راهکار استفاده از سایت های فروش پرسشنامه آن است که فاکتورهایی که در ذیل به تفکیک به آنها اشاره شده است را مدنظر قرار دهید تا به پرسشنامه صحیح و معتبری دست پیدا کنید.

برای اینکه بتوانید از سایت های فروش پرسشنامه، پرسشنامه مناسب، معتبر و علمی خرید کنید، حتماً باید این ۱۰ فاکتور کلیدی و اساسی را به عنوان راهنمای خرید پرسشنامه لحاظ کنید تا در هزینه و زمان خود صرفه جویی کرده و پژوهش خود را از منظر علمی تقویت نمائید:

اولین فاکتوری که باید برای خرید پرسشنامه در سایت های فروش پرسشنامه در نظر بگیرید، عنوان پرسشنامه است. بله درسته! این فاکتور به ظاهر معمولی، بسیار مهم و حیاتی است، چون خیلی از پژوهشگران اولین کاری که در این رابطه می کنند آن است که نام متغیری که برایش به دنبال پرسشنامه هستند را در گوگل سرچ می زنند و بعد از اینکه با این شیوه یعنی سرچ عنوان متغیر مورد نظرشان، چیزی پیدا نکردند، کاملاً دلسرد و ناامید می شوند و دست از تلاش برمی دارند.

در حالی که احتمال اینکه شما با سرچ زدن ابتدایی آن متغیر، پرسشنامه اش را پیدا کنید، بسیار کم است و اگر هم با این کار موفق شوید، نشان می دهد که آن متغیر خیلی جدید و نوآورانه نیست و از قبل بارها و بارها در این خصوص کار شده است و این امر می تواند منجر به تکراری شدن محتوا و نتایج پژوهش شما شود.

پس همانطور که قبلا نیز گفته شد نسبت به مفهوم متغیر مورد نظرتان آگاهی بیشتری کسب کنید و از طریق مطالعه مقالات پیرامون متغیر خود، دانش تان را نسبت به مترادف ها و مفاهیم آن افزایش دهید.

فاکتور بعدی که می تواند برای پژوهشگر مهم باشد، تعداد سوالات پرسشنامه است. تعداد سوالات پرسشنامه باید مرتبط با مفهوم متغیر مورد نظر باشد. بسیاری از پرسشنامه ها تنها با چند سوال ساده، مفهوم متغیر را برای پاسخ دهنده باز می کنند. اما بعضی از پرسشنامه ها سوالات بیشتری دارند و از جنبه های مختلف آن متغیر را مورد بررسی قرار می دهند.

سوالات زیاد پرسشنامه اصولاً نشان دهنده آن است که این متغیر ابعاد و مولفه هایی دارد و می بایست در تحلیل ها نیز به آنها اشاره کرد.

اما در این رابطه، خیلی از پژوهشگران متاسفانه این باور غلط را دارند که هرچه تعداد سوالات پرسشنامه ای بیشتر باشد، آن پرسشنامه دقیق تر و درست تر است، در حالی که بعضاً تعداد سوالات زیاد پرسشنامه می تواند منجر به کاهش دقت و انگیزه آزمودنی برای جواب درست دادن به سوالات پرسشنامه و به تبع افزایش خطاهای آماری در طی تجزیه و تحلیل ها از جمله مبحث مهم روایی و پایایی پرسشنامه شود. پس بنابراین هیچ گونه ارتباطی بین تعداد سوالات پرسشنامه با کیفیت پرسشنامه وجود ندارد.

همینطور در زمینه ابعاد و مولفه های پرسشنامه نیز باور اشتباهی در بین پژوهشگران رایج است و آن این است که پرسشنامه ای خوب و درست است که دارای ابعاد و مولفه باشد، آن هم به تعداد زیاد!

اما این امر کاملاً مرتبط با نوع محتوا و ادبیات تحقیقاتی متغیر است و بعضاً بسیاری از متغیرها فاقد بخش بندی یا مولفه و بعد هستند و مولفه سازی غیراصولی و غیرعلمی برای آنها حتی باعث می شود که روابط متغیرها به خصوص در بخش اندازه گیری مدل در مباحث تحلیل عاملی تائیدی به مشکل برخورد کند. زیرا پرسشنامه هایی که به صورت علمی دارای مولفه و بعد هستند، از قبل به توسط روش تحلیل عاملی اکتشافی و به شیوه درست ابعاد و مولفه آنها کشف شده اند.

پس بنابراین سعی کنید در هنگام خرید پرسشنامه مبانی نظری و ادبیات پژوهش متغیر خود را خوب مطالعه کنید و اگر متغیر مورد نظر شما دارای بعد و مولفه بود، حتماً از پرسشنامه های دارای بعد و مولفه استفاده کنید و در غیر اینصورت، روی مولفه و یا بعد داشتن پرسشنامه خود پافشاری نکنید، چون می تواند دقت پژوهش شما را حتی دستخوش تغییرات منفی کند.

بهتر است از سایت هایی پرسشنامه تهیه کنید که حداقل یک یا دو مورد از سوالات پرسشنامه را به صورت رایگان در اختیار شما قرار داده باشند. این امر دو فایده اساسی برای پژوهشگر دارد:

۱- شما نمونه سوالات پرسشنامه را به خوبی می خوانید و ارتباط محتوای سوالات را با متغیر مورد نظرتان بررسی می کنید و در نتیجه انتخاب بهتری در خرید پرسشنامه خواهید داشت.

۲- از طرفی، شما با جمله بندی و کیفیت سوالات پرسشنامه بهتر آشنا می شوید و در نتیجه برای اصلاح و بومی سازی سوالات پرسشنامه کاری کمتری خواهید داشت.

همچنین باز بهتر است از سایت هایی پرسشنامه تهیه کنید که توضیحات مختصری از متغیر مورد نظرتان با عنوان تعریف مفهومی ارائه کرده باشند. این فاکتور مهم دو فایده اساسی برای شما دارد که به قرار زیر است:

۱- باعث می شود که شما بهتر متوجه مفهوم متغیر مورد نظرتان شوید و درک درست تری نسبت به متغیری که برایش به دنبال پرسشنامه هستید، داشته باشید.

۲- همچنین مفهوم و برداشتی که خودتان از متغیر دارید را با مفهوم ارائه شده در این سایت ها مقایسه کنید و متوجه شوید که چقدر مفاهیم این پرسشنامه مرتبط با متغیر مورد نظر شما است و پرسشنامه با کیفیت تری را خرید کنید.

یکی از فاکتورهایی که ارتباط نزدیکی با بحث آماری پژوهش دارد، طریقه نمره گذاری سوالات پرسشنامه است. در خصوص این فاکتور دو نکته مهم وجود دارد:

۱- باید از سایت هایی پرسشنامه بخرید که از قبل مشخص شده باشد که سوالات پرسشنامه مورد نظرتان دارای چه گزینه هایی است و به عبارتی، جلوی هر سوال چه گزینه هایی وجود دارد و تعداد آنها چندتا است و به صورت علمی تر، طیف لیکرت نمره گذاری پرسشنامه به چه صورت است؟

۲- حتماً باید بدانید که طریقه نمره گذاری هر گزینه برای هر سوال به چه صورت است. فرضاً سوال اول از پرسشنامه مدنظر شما دارای مفهومی مثبت است و بنابراین لازم است که گزینه خیلی کم را ۱ و گزینه خیلی زیاد را ۵ در نظر بگیرید و یا اینکه سوال دوم از مفهومی منفی برخوردار است و این نمره گذاری معکوس می شود.

پس علاوه بر مشخص شدن طریقه نمره گذاری هر سوال، لازم است که بدانید آیا پرسشنامه دارای سوالات معکوس است یا نه؟ البته اگر شما به محتوا و مفهوم متغیر خود تسلط کافی داشته باشید، می توانید سوالات معکوس را شناسایی کرده و نمرات آنها را در تحلیل داده ها معکوس وارد نمائید.

آیتم بسیار مهمی که اکثر پژوهشگران نسبت به آن بی اطلاع هستند، آن است که آیا پرسشنامه ای که من می خواهم خرید کنم از نوع انعکاسی است یا ترکیبی؟

برای درک بهتر انعکاسی یا ترکیبی بودن یک پرسشنامه، لطفاً به دقت به مثال زیر توجه کنید:

من به دنبال پرسشنامه کیفیت تبلیغات هستم و وقتی پرسشنامه ام را از سایتی تهیه می کنم، متوجه می شوم که هر سوالی یک جنبه از کیفیت تبلیغات را بررسی کرده است. به طور مثال، سوال اول پرسشنامه گفته است که آیا رنگ تبلیغ جذاب است؟ و سوال دوم پرسیده است که آیا فونت متن تبلیغ جذاب است؟

همانطور که می بینید ممکن است برای پاسخ دهنده ای رنگ تبلیغ جذاب باشد، ولی فونتش برایش جذاب و چشم نواز نباشد. پس متوجه می شوید که سوالات این پرسشنامه خیلی بهم مرتبط نیستند و هر کدام جنبه ای از متغیر مورد نظر (کیفیت تبلیغات) را بررسی می کند. به چنین پرسشنامه هایی، پرسشنامه ترکیبی گفته می شود.

اما در جایی دیگر من به دنبال پرسشنامه افسردگی می گردم و پرسشنامه ای را پیدا می کنم که سوال اول آن گفته است آیا در هفته گذشته احساس شکست خوردن داشته اید؟ و سوال دوم نیز اشاره کرده است که آیا در هفته گذشته غمگین شده اید؟

مسلم است که شخصی که در هفته گذشته شکست خورده است، حس غمگین بودن را نیز تجربه کرده است و بنابراین متوجه می شوید که سوالات این پرسشنامه همبستگی زیادی با یکدیگر دارند و همه سوالات یک جنبه مشترک از متغیر را مورد سنجش قرار می دهند که به این پرسشنامه ها، پرسشنامه انعکاسی گفته می شود.

لطفاً از سایت هایی پرسشنامه تهیه کنید که نوع انعکاسی یا ترکیبی بودن پرسشنامه را برای شما مشخص کرده باشند تا در تحلیل داده ها و به خصوص تحلیل عاملی تائیدی، نتایج علمی تر و درست تری را کسب کنید.

بعضی از پرسشنامه ها دارای نقطه برش (Cutoff Point) می باشند. نقطه برش، نمره یا امتیازی است که آزمودنی ها را از لحاظ متغیر مورد نظر دسته بندی می کند و مشخص می کند که آزمودنی مورد نظر در چه سطحی از آن متغیر قرار دارد.

یکی از ساده ترین راه های تعیین نقطه برش به قرار مثال زیر است:

علی به عنوان یک آزمودنی به پرسشنامه ۱۵ سوالی رضایت شغلی که دارای طیف لیکرت ۵ درجه ای (کاملاً مخالفم=۱، مخالفم=۲، نه موافقم و نه مخالفم=۳، موافقم=۴ و کاملاً موافقم=۵) پاسخ داده است و جمع نمراتش ۲۵ شده است. می خواهیم بدانیم که علی در چه سطحی از رضایت شغلی قرار دارد؟

برای این کار باید بدانیم که کمترین نمره ای که آزمودنی در این پرسشنامه به دست می آورد ۱۵ (به هر سوال، گزینه کاملاً مخالفم یا ۱ را جواب داده باشد (۱۵=۱*۱۵)) است و بیشترین نمره ای که آزمودنی در این پرسشنامه به دست می آورد ۷۵ (به هر سوال، گزینه کاملاً موافقم یا ۵ را جواب داده باشد(۷۵=۱۵*۵)) است. پس بازه نمرات این پرسشنامه بین ۱۵ تا ۷۵ است.

برای تعیین نقطه برش ابتدا حد پائین را از حد بالا کسر می کنیم (۱۵-۷۵=۶۰) و عدد به دست آمده (۶۰) را تقسیم بر دو می کنیم (۶۰/۲=۳۰). حال عدد به دست آمده (۳۰) را با حد پائین (۱۵) جمع می کنیم (۳۰+۱۵=۴۵) و بنابراین ۴۵ نقطه برش پرسشنامه خواهد بود.

پس اگر نمرات پاسخ دهنده کمتر از ۴۵ باشد، نشان می دهد که رضایت شغلی فرد که علی هم شامل آن است در حد پائینی است و نمرات بیشتر از ۴۵ نشان دهنده رضایت شغلی بالا می باشد.

پس در هنگام خرید پرسشنامه اگر نقطه برش برای شما حائز اهمیت است، بهتر است از سایت هایی پرسشنامه تهیه کنید که دارای این فاکتور باشند.

مورد بسیار مهم و حیاتی در تهیه پرسشنامه آن است که پرسشنامه حاضر در تحقیقات پیشین دارای اعتبار مناسب باشد. اعتبار پرسشنامه شامل دو شاخص مهم  روایی و پایایی است که برای کسب این اطلاعات باید از سایت هایی پرسشنامه تهیه کنید که اطلاعات روایی و پایایی پرسشنامه را در اختیار شما قرار دهند.

اما نکته ای که خیلی مهم است و بعضاً بسیاری از پژوهشگران را گمراه می کند، آن است که پژوهشگر احساس می کند وقتی پرسشنامه ای دارای روایی و پایایی است، دیگر نیازی نیست در جامعه مورد مطالعه تحقیق خود آن را بررسی کند.

در صورتی که این اطلاعات تنها برای گزارش اعتبار پرسشنامه در بخش روش شناسی پایان نامه و یا مقاله است و حتماً پژوهشگر باید روایی و پایایی پرسشنامه خود را براساس نمونه مورد مطالعه تحقیقش با روش های آماری و نرم افزارهای مرتبط مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

پس حتما برای اطمینان از اعتبار پرسشنامه ای که از سایت های فروش پرسشنامه می خرید، باید این پرسشنامه ها دارای روایی و پایایی مورد قبولی باشند.

در ابتدا بهتر است با مفهوم (Citation) آشنا شوید. (Citation) از لحاظ لغوی به معنی استناد یا ارجاع است، در حقیقت پرسشنامه ای که قرار است خرید کنید، باید به منبع ای معتبر استناد یا ارجاع یا (Citation) داده شده باشد.

در باور عموم باید پرسشنامه ای که می خرید دارای رفرنس و منبع معتبری باشد. زیرا اگر پرسشنامه ای که از سایت های فروش پرسشنامه خرید می کنید، به منبع ای استناد نشده باشد، آن پرسشنامه فاقد اعتبار و صحت اطلاعات است و به هیچ وجه نباید از آن پرسشنامه در پژوهش خود استفاده کنید.

امیدوارم که این ۱۰ فاکتور مهم و حیاتی در زمینه راهنمای خرید پرسشنامه، شما را نسبت به جنبه های مهم یک پرسشنامه معتبر آگاه کرده باشد و از طریق این مقاله، اعتبار پژوهش خود را از هر جهت افزایش دهید.