معناداری زندگی امروزه با وجود صنعتی شدن بیشتر جوامع و دستیابی به دانش و مهارت بیشتر مورد توجه انسانی است که به دنبال آرامش و حقیقت گمشده خویش است. با وجود اینکه از تمامی امکانات برای رسیدن به رفاه و آسایش مادی زندگی خود استفاده می‌کند، همچنان در بن بست بی‌معنایی محصور‌گردیده است.
در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر با این مفهوم آشنا شوید.
برای مفهوم معناداری در زندگی عموما سه معنا مطرح است:
از آنجا که معناداری زندگی مرتبط با افعال انسانی است بیشتر به علت فاعلی شبیه است تا علت غایی؛ هر چند مفهوم معنا و هدف در بیشتر نظریه‌های معناداری به هم عطف شدهاند، این عطف به معنای مترادف بودن آن دو نیست؛ لذا معناداری، اعم از هدفمندی است و هدف داشتن، شرط لازم معناداری است، نه شرط کافی.
برای دریافت پرسشنامه معناداری زندگی کلیک کنید.
یعنی در زندگی انسان، داشتن هدف، آن هم در بالاترین مرتبۀ آن، اصلی‌‌‌‌ترین شرط معناداری است که تمامی ابزارهای رسیدن انسان به آن هدف، شروط دیگر معناداری است. بنابراین، معنای مورد نظر از معناداری در این پژوهش زندگی در راستای هدف متعالی است.
البته واژه معناداری نباید با واژه معنویت که بیشتر مفهومی دینی است، یکی انگاشته شود، هر چند هر دو از لحاظ لغوی از ریشه معنا‌گرفته شدهاند ولی در اصطلاح، دارای دو مفهوم متفاوت‌‌اند.
به عبارتی، تمامی افعال اخلاقی که همگی جنبه فطری دارند، از معنویت درونی انسان سرچشمه می‌گیرند؛ چرا که انسان بنا به فطرتش، نیازمند اتصال به خالق هستی است و معنویت، فرصت تجربه متعالی را به انسان اعطا می‌کند.
در مورد ضرورت معنا در زندگی می‌توان گفت که خداوند متعال انسان را آفریده و آفرینش او عبث و بیهوده نبوده است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «اَفَحَسِبتُم اَنَّمَا خَلَقنَاکُم وَ أَنَّکُم إِلَینَا لَا تُرجَعونَ» «آیا گمان می‌کنید که شما را بیهوده آفریدیم و شما به سوی ما باز نمی‌گردید».
برخی اعتقاد دارند که بین معنویت و دینداری باید تفاوت قائل شد. برای مثال، لگره بین معنویت و دینداری تمایز قائل می‌شود. وی معتقد است که معنویت بر آن چه که در درون قلب به وقوع می‌پیوندد متمرکز است ولی در دینداری تلاش می‌شود تا تجارب در درون یک سیستم اعتقادی تدوین شوند و رمز‌گردانی‌گردند.
در فرهنگ اسلامی ایرانی هم بین معنویت و دینداری تمایز قائل شدهاند و این دو را یکی نمی‌دانند. نصر معتقد است که معنویت در قلب اسلام و کلید فهم جنبه‌های مختلف آن است. از نظر مسلمانان زندگی معنوی هم بر ترس از خدا مبتنی است و هم بر عشق به او.
معناداری در زندگی و جایگاه و اهمیت آن برای برخودار بودن از یک زندگی خوب و شاد، امری انکارناپذیر و غیرقابل کتمان است.
زندگی هنگامی معنادار است که فرد امکان کنترل زندگیش را داشته باشد و برای رسیدن به اهدافش تلاش نماید. به اعتقاد اسنایدر، برگزیدن هدفهای مناسب و تلاش برای رسیدن به آن‌ها همان چیزی است که می‌توان به آن تفکر هدفمند یا امید گفت.
مسیرهای تفکر انعکاس دهنده ظرفیت فرد برای تولید کانال‌های شناختی برای رسیدن به اهدافش است و منابع تفکر هم عبارتند از افکاری که افراد درباره توانایی‌ها و قابلیت‌هایشان برای عبور از مسیرهای برگزیده تعریف کرده‌‌‌اند تا به اهداف شان برسند.
از طریق ترکیب منابع و مسیرها، می‌توان به اهداف رسید. اگر هر کدام از این دو عنصر شناختی وجود نداشته باشند، رسیدن به اهداف غیر‌ممکن است.
فیلسوفان اغلب هنگامی که پرسش معناداری زندگی را بررسی می‌کنند سه پرسش را در نظر دارند:
کاتینگهام به طور صریح مراد خود را از پرسش معناداری در زندگی مشخص نمی‌کند، اما از مطالبی که دربارهی این پرسش بیان می‌کند به خوبی معلوم می‌شود که مراد وی از معناداری در زندگی، غایت و هدف زندگی است و بدین منظور تلاش می‌کند که به پرسش «کدام هدف/ اهداف است که زندگی را واجد ارزش و معناداری می‌کند؟»پاسخ دهد.
زندگی از نظر کاتینگهام، دارای ارزش ابزاری است چرا که وی هر گونه زندگی را با هر کیفیت و سیرت و سانی ارزشمند و معنادار نمی‌داند و در عوض کیفیت و چگونه بودن زندگی را در معناداری آن دخیل می‌داند و معتقد است که تنها زیستن‌‌هایی معنادارند که در خدمت حصول غایاتی خاص‌‌‌اند.
همان طور که ذکر شد، کاتینگهام معتقد است پاسخ پرسش معناداری در زندگی بیرون از عالم زمان مند- مکان مند یا به تعبیر کانت عالم پدیداری است.
که هر چه قوای شناختی بشر نتوانست به نحو منسجم دریابد و از آن سخن گوید، مهمل باشد. با توجه به محدودیت‌های قوای عقلی و شناختی انسان، بهترین موضعی که می‌توان در چنین وضعیتی اتخاذ کرد، موضع لاادری‌گرایانه است.
بنابراین چه بسا حقایقی وجود داشته باشند که به سبب فراتر بودن از معرفت انسانی نتوان به وضوح در باب آن‌ها سخن گفت اما می‌توان به زبان مرز و اشاره، کم و بیش، از آن حقایق پرده برداشت.
کاتینگهام دو رویکرد در این سنت الهیاتی قابل ذکر است:
بنابراین، سعی می‌شود که با استفاده از نماد، شعر، مجاز، تمثیل و استعاره دربارهی امر متعالی و قدسی سخن گفت و به آن نزدیک شد و از حضور او در زندگی پرده برگرفت و بدین طریق زندگی را معنادار ساخت.
این رویکرد و سنت الهیاتی که در پی آن است به پرسشی که ورای عالم پدیداری و فراتر از افق معرفت بشری است پاسخ گوید طبعا نمی‌تواند به طور روشن و منسجم پاسخ گوی مسائلی نظیر چرایی هستی به جای نیستی و یا پرسش از معناداری زندگی باشد.
کاتینگهام در بحث نقش اراده و خواست انسان در معنادهی به زندگی به مقوله‌ی کشف یا جعل معناداری در زندگی اشاره می‌کند. وی برای توضیح این مقوله که از مباحث مهم در بحث معناداری در زندگی است از علم روان‌شناسی مدد می‌گیرد.
روان شناسان در تشریح و تبیین بروز افسردگی آن را بر دو نوع می‌دانند: «برون زاد» که بر مبنای آن، افسردگی منشایی بیرونی دارد و «درون زاد» که مطابق با آن، افسردگی منشائی درونی دارد.
به همین نسبت، معناداری زندگی هم می‌توان درون زاد (یا منشا درونی) یا برون زاد (یا منشا بیرونی) باشد که عمده‌‌‌ی فیلسوفان از معنای درون زاد به جعل معنا و از معنای برون زاد به کشف معنا تعبیر می‌کنند.
برای مثال، نیچه با اعلام اینکه «خدا مرده است» قصد داشت نشان دهدکه خداوند جایگاهش را به عنوان منبع ارزش و معنا در اذهان و ضمایر آدمیان از دست داده و اکنون انسان‌ها ناچارند خود نقش خداوند را ایفا کنند و به خلق و جعل ارزش و معنا دست پیدا کنند.
کاتینگهام در نقد و ارزیابی این نگرش ذهن باورانه اظهار می‌کند که ما می‌توانیم نظریه‌ها را خلق و فرضیه‌ها را با اراده خویش وضع کنیم، اما نمی‌توانیم از رد و ابطال آن‌ها جلوگیری کنیم زیرا نظریه‌ها با واقعیت‌‌هایی که فراتر از آنهاست تصادم می‌یابند.
روشن است که صدق و کذب این امور به خواست و اراده ما بستگی ندارد. بنابراین، واقعیاتی فراتر از اراده انسان وجود دارد که او باید باورهای خود را با آن‌ها سازگار کند.
بر همین قیاس نظر نیچه مبنی بر ارزش آفرینی و جعل معنا با اراده و خواست بشری بدون در نظر‌گرفتن واقعیات عینی و بیرونی و نظر پروتاگوراس و اتباع او مبنی بر معیار بودن انسان در همه چیز، دستخوش خطا و مغالطه است.
مؤلفه‌ها و ویژگی‌‌هایی که برای معناداری یک فعالیت یا به طور کلی زندگی مطرح شده است و هر یک را به تنهایی شرط لازم و مجموعاً شرط کافی زندگی معنادار می‌باشد به ترتیب عبارتند از:
ما به شما کمک می کنیم که پژوهش تان راحت تر و با علم بیشتری پیش برود. مجموعه آرمان پژوهان با ۱۳ سال سابقه فعالیت آماری و پژوهشی به هزاران پژوهشگر کمک کرده تا این مسیر ارزشمند را به درستی طی نمایند.
تمامی حقوق برای سایت آرمان پژوهان محفوظ است.
