سازمان‌های عصر حاضر در محیطی فعالیت می‌کنند که بسیار پیچیده و پویا و متغیر می‌باشد. تئوری رهبری معنوی فرای یک چارچوب قوی برای برآورده کردن نیازهای سازمان‌ها می‌باشد. تئوری رهبری معنوی یک روش برای تغییر و تحول سازمانی و خلق یک سازمان یادگیرنده و خودانگیخته می‌باشد.
در این مقاله با این مفهوم بیشتر آشنا می‌شوید.
این تئوری بر مبنای الگوی انگیزه درونی که بینش و بصیرت، ایمان و امید، عشق به نوع دوستی، معنویت محیط کاری و سعادت و بقاء معنوی را با یکدیگر تلفیق و ترکیب می‌کند تدوین و تکمیل گردیده است.
رهبری معنوی شامل برانگیختن و الهام بخشیدن کارکنان از طریق یک بینش متعالی و یک فرهنگ بر مبنای ارزش‌های نوع دوستانه برای پرورش نیروی انسانی به انگیزه، متعهد بهره ور می‌باشد.
برای دریافت پرسشنامه رهبری معنوی کلیک کنید.
هدف رهبری معنوی این است که نیازهای معنوی رهبر و پیروان را برای بقاء معنویت و سعادت معنوی از طریق احساس عضویت و معنا در کار برای خلق بینش و بصیرت و هم‌خوانی ارزشی در سطوح فردی تیمی و سازمانی و سرانجام پرورش سلامت روانی مثبت و تعهد و بهره‌وری سازمانی تحقق بخشد.
تئوری رهبری معنوی عبارتست از: ارزش‌ها، نگرش‌ها و رفتارهایی که برای انگیزش درونی خود و دیگران به گونه‌ای که سبب بقاء معنویت و رفاه سعادت فردی از طریق معنا هدف‌مندی و عضویت در خود و دیگران گردد، می‌باشد.
بنابراین برای اجرای آن لازم است تا موارد زیر انجام شود:
خلق بینش و بصیرتی است که در آن رهبر و پیروان معنا، هدف‌مندی و اهمیت می‌کنند.
برقراری و خلق فرهنگ سازمانی بر مبنای ارزش‌های عشق به نوع دوستی که به موجب آن رهبر و پیروان احساس عضویت، درک شدن، مورد قدردانی قرار گرفتن، مراقبه، توجه و تقدیر از خود و دیگران می‌نمایند.
زندگی درونی و صدای درون به عنوان منبع و سرچشمه اصلی و بنیادی الهام و بینش و بصیرت می‌باشد.
رهبری معمولاً کلید موفقیت یا شکست سازمان‌ها در کلیه حوزه‌ها، چه تجاری و چه گروه‌های مذهبی، نظامی، مؤسسات آموزشی و غیره است. زمانی که کلیه کارکنان در راستای نیل به اهداف سازمان تلاش می‌نمایند، سازمان از بیشترین شانس موفقیت برخوردار می‌باشد.
تعریف معنویت از این جهت بسیار دشوار است که یک مفهوم شخصی و فرد مدار است و هر کس می‌تواند به فراخور ذهنیت خود تعریفی از آن ارائه دهد. بر همین اساس تعاریف معنویت در سازمان بسیار گوناگون و متفاوت‌اند که به تعدادی از آن‌ها در ادامه اشاره می‌شود:
آن چه ما در این قرن با آن روبرو هستیم، رشد فزاینده تکنولوژی و پراکندگی بیش از حد اطلاعات و دانش است. این عوامل، سازمان‌ها را به طرف پارادایم جدیدی به نام سازمان‌های یادگیرنده سوق می‌دهد. از طرف دیگر سازمان‌ها با سرعت بالایی در مسیر رسیدن به محیط‌های کاری سرشار از معنویت هستند.
یکی از اصلی‌ترین اجزای محیط‌های کاری معنوی، رهبری معنوی است سازمان‌ها نیاز دارند که در مسیر تبدیل خود به سازمان‌های یادگیرنده معنویت را در محل‌های کار خود رواج دهد و به همین خاطر احتیاج به رهبری معنوی دارند.
در این بین وظیفه رهبری را می‌توان کمک به دیگران در یافتن روح درونی خود، به دست آوردن و حفظ اعتماد دیگران، گوش دادن مؤثر به خواسته‌های دیگران و در کل، خدمت به همکاران خود بدون در نظر گرفتن علائق شخصی دانست.
رهبران معنوی و ارزش مدار به کارها و فعالیت‌های پیروان در سازمان یا گروه به وسیله وصل کردن آنان به ارزش‌های عمیق درونی آنان معنی می‌دهند و باعث افزایش تعهد، انگیزش، کارایی و انرژی آنان در سازمان یا گروه می‌شوند.
دلیل اصلی برای به کارگیری شاخص‌های معنویت در موفقیت رهبری را می‌توان چنین بیان کرد که رهبران در سازمان‌های معنوی، نسبت به رهبرانی که در سازمان‌های عادی فعالیت می‌کنند (هنگامی که موفقیت آن‌ها را در سازمان‌ها‌اندازه گرفته‌اند)، امتیاز بالاتری را از پیروان خود دریافت کرده‌اند.
شاخص‌هایی که رهبر می‌تواند با به کار بستن آن‌ها رهبری معنوی را تا حدودی در سازمان‌ها اجرایی کند، به شرح زیراست:
به معنای اینکه رهبر در رابطه با پیروانش یا به عبارت دیگر در رابطه‌هایی که با پیروانش برقرار می‌کند (به معنای انتخاب رابطه) به آنان اعتماد کند و بر شخصیت آنان در کارها تکیه کند.
یعنی رهبر در هنگام واکنش در مقابل رفتار پیروان، گذشت را بر گزینه‌های انتقام، حسادت و کینه طلبی ترجیح دهد.
به معنای اینکه رهبر چنان رفتار کند که شخصیتش می‌گوید و چنان حرف بزند که دلش می‌گوید که دو نوع مختلف دارد: تحلیلی و ترکیبی.
توانایی ذهنی و روحی رهبر به علاوه توانایی فیزیکی او در مقابل خطرات و تهدیدات خارجی و داخلی، عنصر شجاعت را تشکیل می‌دهند.
یعنی رهبر باید در رفتارش، احساسات دیگران را حدس بزند و آن‌ها را درک کند، چنانکه او نیز در غم آنان شریک شود و شادی آنان شاد.
خوش قلبی و احساسات مثبت رهبر در قبال پیروان می‌تواند تأثیر بسزایی در موفقیت وی داشته باشد.
حضرت علی(ع) که می‌فرمایند: « آنچه را که برای خود می‌پسندید برای دیگران هم بپسندید، و آنچه را که برای خود نمی‌پسندید، برای دیگران هم می‌پسندید».
رهبر باید تمامی مشکلات خود را با حداقل شکایت حل کند. وی باید برای رسیدن به اهداف در پیش گرفته، در مقابل تمام موانع و مشکلات بایستد و تحمل داشته باشد. او نباید به راحتی تحت تأثیر یاس و احساسات قرار گیرد.
رهبر نباید هیچگاه اجازه دهد که تکبر و دروغ بر وی مستولی شود و هیچگاه نباید در مقابل پیروانش گستاخ باشد.
برای دست یافتن به درک رهبری از تأثیر معنویت بر موفقیت رهبری بهتر است که ابتدا موفقیت رهبر، را تعریف کنیم و سپس تأثیر معنویت را در آن ببینیم. سال‌هاست که محققان به دنبال جواب این سؤال می‌گردند که رهبران کارا و موفق چکار می‌کنند و چه رهبری موفق است؟
موفقیت رهبری را می‌توان از سه دیدگاه بررسی کرد: اول، موفقیت رهبر در رهبری پیروان، دوم، موفقیت رهبر در رهبری گروه و سوم، موفقیت رهبر از جنبه‌های شخصی.
بر اساس این یافته‌ها، هنگامی رهبر می‌تواند در رهبری پیروانش موفق باشد که آنان به سطح رضایت بالایی از رهبر خود برسند، به سازمان وفادار باقی بمانند، از نظر اخلاقی متعهد‌تر گردند و سطح رفتار سازمانی پیروان ارتقا یابد.
با کمک گرفتن از این شاخص‌های موفقیت رهبر در رهبری پیروانش و یا نگاه به تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است می‌توان گفت که معنویت در هر چهار عامل نقش مهمی را ایفا می‌کند؛ چرا که درستی، رفتار عادلانه، همدلی و ستودن دیگران، رابطه مستقیمی با سطح رضایت پیروان از رهبر دارد.
از لحاظ دیدگاه دوم، رهبر هنگامی تواند رهبری یک سازمان یا یک گروه را به صورت موفقیت آمیز انجام دهد که از یک طرف بهره‌وری آن سازمان(گروه) را بالا ببرد و از طرف دیگر آبروی اجتماعی آن را تقویت کند.
نقش معنویت در عامل اول بسیار پر رنگ‌تر است. چرا که رهبری می‌تواند از طریق وارد کردن درستی، تواضع، احترام به دیگران، همدلی، خوب گوش دادن، ستون دیگران و انصاف رفتاری در شیوه رهبری اش، بهره‌وری سازمان را تا حد قابل قبولی بالا ببرد.
رهبری معنوی دارای چهار بعد متدین بودن، پیوستگی، احساسِ مأموریت و وحدت می‌باشد. در ادامه، به توضیح این چهار بعد می‌پردازیم.
مولفه‌های رهبری معنوی عبارتند از:
ویژگی اصلی رهبر معنوی را می‌توان در تعامل بین رهبر- پیرو دریافت. رهبر معنوی به دنبال ایجاد ارتباط بازی است تا انسجام شخصی، اداره و ایجاد استانداردهای بالای معنوی را تشویق و حمایت کند.
نقش اصلی رهبر معنوی تلاش برای خودشکوفایی و بهبود مستمر در جامعه پیرامون که خود جزوی از آن است، می‌باشد.
رهبران معنوی رهبران با وجدان بیدار هستند. آن‌ها به چالش کشیدن عقاید و ایده‌ها را ترجیح می‌دهند، به جای اینکه این نوع عقیده و ایده‌ها را به پیروان تحمیل کنند.
رهبران معنوی به طور صریح و آگاهانه با سیستم‌های ارزشی افراطی برخورد کرده و هویت ذاتی پیروان را تبیین و تعهد آن‌ها را قوی‌تر و عمیق‌تر می‌سازند.
برای پیاده‌سازی رهبری معنوی در سازمان، مدل آن باید اجزای زیر را دارا باشد:
از آنجایی که کار جوهره اصلی هویت فرد است، بسیاری از سیر و سلوک معنوی در محیط کار اتفاق می‌افتد. با این حال هنگام ارزیابی عملکرد سازمانی افراد، کمتر به محیط سازمانی تقویت‌کننده معنویت در افراد توجه می‌شود، زیرا افراد خوب در محیط خوب می‌توانند عملکرد بهتری داشته باشند.
موج معنویت در کار موجب ایجاد احساس تعلق به سازمان و محیط خلاقی می‌شود که افراد را به طرف معنویت هدایت می‌کند.
بسیاری از افراد ترس از دست دادن شغل را دارند آن‌ها با مشاهده برکناری همکاران خود از نظر احساسی
صدمه می‌بینند. کاهش حمایت‌های ستادی، استفاده از تکنولوژی بسیار پیچیده و دشواری انجام کار موجب بی انگیزه شدن کارکنان شده است.
ویژگی‌های مثبت وجود معنویت در محل کار و کسب و کار عبارتند از:
افراد معمولاً در تمام فعالیت‌های خود از تفکر و معنویت بهره می‌برند. در واقع معنویت قالب فکری افراد را می‌سازد، ارزش‌های افراد و فعالیت‌های آن‌ها را تعیین می‌کند و رفتار آتی انسان را پیش‌بینی می‌کند. معنویت در واقع عامل انرژی زای مهمی است که منشأ خلاقیت و منبع وجدان انسان‌ها است. در کتاب تسخیر قلب‌ها توسط رهبری گفته شده است:
«معنویت نظریه جدیدی در رهبری نیست بلکه بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد. متأسفانه در تئوری‌های سازمان و مدیریت مورد غفلت واقع شده است. با اینکه در طول تاریخ بشر استانداردهای معنوی و اخلاقی تاثیر زیادی در فعالیت‌های انسان داشته است».
رهبران باید به طور مستقیم وظیفه ایجاد هم‌گونی و جمع‌گرایی را انجام دهند و نیازهای معنوی هر کدام از افراد را مورد توجه قرار دهند و معنویت جزو تجارب کاری روزانه آن‌ها قرار گیرد. این فعالیت‌های جدید موجب حرکت بسوی رهبری الهامی شده و نسل جدیدی از رهبران سازمانی را تربیت می‌کند.
این گونه رهبران از راه خود نترسیده و از آن دست نمی‌کشند، بلکه به دیگران نیز الهام می‌بخشند تا آن‌ها نیز دلسوز، خلاق، سازنده و حمایت‌گر باشند.
ما به شما کمک می کنیم که پژوهش تان راحت تر و با علم بیشتری پیش برود. مجموعه آرمان پژوهان با ۱۳ سال سابقه فعالیت آماری و پژوهشی به هزاران پژوهشگر کمک کرده تا این مسیر ارزشمند را به درستی طی نمایند.
تمامی حقوق برای سایت آرمان پژوهان محفوظ است.
